แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
เมื่อโจทก์จดทะเบียนเครื่องหมายการค้า โดยไม่ขอถือเป็นสิทธิของตนแต่ผู้เดียวในคำว่า “COOL IN AMERICAN STYLE” และ “SPORTY” โจทก์จึงไม่มีสิทธิหวงกันที่จะใช้คำดังกล่าวแต่เพียงผู้เดียว ตาม พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ.2534 มาตรา 17 จำเลยที่ 4 จึงสามารถใช้คำว่า “AMERICAN STYLE” กับสินค้าของตนได้เช่นกัน ส่วนคำว่า “BIKE” แม้จะมีคำแปลว่า “รถจักรยาน” เช่นเดียวกับคำว่า “BICYCLE” แต่ไม่ใช่เป็นคำในเครื่องหมายการค้าของโจทก์ ประกอบกับคำดังกล่าวเป็นคำสามัญ (Generic word) ส่วนคำว่า “SINCE 1991” เป็นคำสามัญเช่นกัน บุคคลทั่วไปมีสิทธิใช้คำดังกล่าวสำหรับสินค้ารถจักรยานได้ โจทก์ไม่มีสิทธิห้ามบุคคลอื่นใช้คำว่า “BIKE” และ “SINCE 1991” เช่นเดียวกัน
ตาม พ.ร.บ.สิทธิบัตร พ.ศ.2522 มาตรา 3 กำหนดว่า แบบผลิตภัณฑ์ หมายความว่า “รูปร่างของผลิตภัณฑ์หรือองค์ประกอบของลวดลาย หรือสีของผลิตภัณฑ์ อันมีลักษณะพิเศษสำหรับผลิตภัณฑ์ซึ่งสามารถใช้เป็นแบบสำหรับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมรวมทั้งหัตถกรรมได้” เมื่อสิทธิบัตรของโจทก์ระบุข้อถือสิทธิไว้ว่า ขอถือสิทธิในแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งได้แก่รูปร่างลักษณะของสปอยเลอร์รถจักรยาน แสดงว่าแบบผลิตภัณฑ์ของโจทก์ที่อ้างว่าได้คิดค้นขึ้นเป็นเหล็กแผ่นขึ้นรูปเป็นตัวยู เป็นรูปร่างที่ถูกจัดทำขึ้นตามลักษณะของการใช้สอย มากกว่าความสวยงาม เมื่อรูปร่างแบบผลิตภัณฑ์อยู่ในลักษณะเดียวกันกับแบบผลิตภัณฑ์ที่มีการเปิดเผยภาพ สาระสำคัญหรือรายละเอียดในเอกสารสิ่งพิมพ์ที่ได้เผยแพร่มาก่อนแล้ว ในโฆษณาแบบผลิตภัณฑ์รถจักรยานจึงต้องถือว่าแบบผลิตภัณฑ์ของโจทก์ไม่ถือว่าเป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่ตาม พ.ร.บ.สิทธิบัตร พ.ศ.2522 มาตรา 57 (2)
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องและแก้ไขคำฟ้องขอให้บังคับจำเลยทั้งห้ายุติการใช้เครื่องหมายการค้าที่มีลักษณะเหมือนคล้ายกับเครื่องหมายการค้าทะเบียนเลขที่ ค190710 และเลขที่ ค192787 และยุติการใช้สปอยเลอร์ซึ่งเหมือนกับสปอยเลอร์ตามสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เลขที่ 16255 ร่วมกับสินค้าของตน ให้เพิกถอนเครื่องหมายการค้าทะเบียนเลขที่ ค181372 หากจำเลยที่ 4 ไม่ปฏิบัติตามให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของจำเลยที่ 4 และให้จำเลยทั้งห้าร่วมกันชำระค่าเสียหาย 5,000,000 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี นับจากวันฟ้องจนกว่าจะชำระเสร็จแก่โจทก์
จำเลยที่ 1 ถึงที่ 3 ให้การและฟ้องแย้งและแก้ไขคำให้การและฟ้องแย้งขอให้ยกฟ้องและเพิกถอนสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เลขที่ 16255 ของโจทก์ หากโจทก์ไม่ปฏิบัติตามขอให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนาของโจทก์ และให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายเป็นเงิน 5,000,000 บาท พร้อมดอกเบี้ยอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันถัดจากวันยื่นคำให้การและฟ้องแย้งจนกว่าจะชำระเสร็จ กับให้โจทก์ลงประกาศโฆษณาชี้แจงข้อเท็จจริงแก่สาธารณชนทางหนังสือพิมพ์รายวันเป็นเวลา 7 วัน ติดต่อกันรวมทั้งให้มีหนังสือแจ้งไปยังร้านค้าทุกรายที่โจทก์เคยขอความร่วมมือ
จำเลยที่ 4 และที่ 5 ให้การและแก้ไขคำให้การขอให้ยกฟ้อง
โจทก์ให้การแก้ฟ้องแย้งขอให้ยกฟ้องแย้ง
ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางพิพากษายกฟ้องโจทก์ ให้โจทก์ชำระเงิน 2,500,000 บาท ให้แก่จำเลยที่ 1 ถึงที่ 3 พร้อมดอกเบี้ยในอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี นับตั้งแต่วันที่ 18 สิงหาคม 2549 จนกว่าจะชำระเสร็จให้แก่จำเลยที่ 1 ถึงที่ 3 ให้เพิกถอนสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เลขที่ 16255 ของโจทก์ ยกคำขอให้โจทก์ลงประกาศโฆษณาชี้แจงข้อเท็จจริงทางหนังสือพิมพ์รายวันเป็นเวลา 7 วันติดต่อกัน ของจำเลยที่ 1 ถึงที่ 3 และให้โจทก์ใช้ค่าฤชาธรรมเนียมแทนจำเลยทั้งห้า โดยกำหนดค่าทนายความ 200,000 บาท
โจทก์อุทธรณ์ต่อศาลฎีกา
ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงรับฟังเป็นยุติในเบื้องต้นว่า โจทก์ผลิตและจำหน่ายรถจักรยาน โดยใช้เครื่องหมายการค้าอักษรโรมันประดิษฐ์ LA ในรูปวงรีแนวตั้ง 2 ชั้น ประกอบด้วยภาษาอังกฤษคำว่า “BICYCLE” “COOL IN AMERICAN STYLE” อยู่ด้านบนภายในวงรี กับคำว่า “SINCE 1991” และอักษรโรมันประดิษฐ์ LA อยู่ภายในรูปคล้ายเครื่องหมายปีกนกประดิษฐ์ มีภาษาอังกฤษคำว่า “SPORTY” อยู่ด้านบน ตามสำเนาหนังสือสำคัญแสดงการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าทะเบียนเลขที่ ค97418 ค150833 ค190710 ค192787 และสติกเกอร์เครื่องหมายการค้า และโจทก์เป็นผู้ทรงสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์สปอยเลอร์รถจักรยาน จำเลยที่ 1 ประกอบและจำหน่ายรถจักรยาน บางรุ่นใช้ส่วนประกอบที่ผลิตโดยจำเลยที่ 4 และมีเครื่องหมายการค้าทะเบียนเลขที่ ค181372 หรือรูป รอยประดิษฐ์ของจำเลยที่ 4 อักษรโรมันประดิษฐ์ “RC” และภาษาอังกฤษคำว่า “BIKE” และ “AMERICAN STYLE” ปรากฏอยู่ บางรุ่นมีเครื่องหมายการค้าของจำเลยที่ 1 โดยรถจักรยานของโจทก์และของจำเลยที่ 1 กับที่ 4 มีคำและเครื่องหมายการค้าตามรูปภาพเปรียบเทียบระหว่างรถจักรยาน LA และ RC และระหว่างรถจักรยาน LA และ WCI กับเอกสารท้ายฟ้อง โฆษณาแบบผลิตภัณฑ์ชิ้นส่วนและอุปกรณ์เสริมรถจักรยานจัดพิมพ์ในช่วงปี 2543 และปี 2545 ตามลำดับ ซึ่งเป็นช่วงเวลาก่อนและขณะที่โจทก์ยื่นคำขอรับสิทธิบัตร โจทก์เคยมีหนังสือขอความร่วมมืองดการจัดจำหน่ายหรือให้การสนับสนุนการจัดจำหน่ายรถจักรยานที่มีลักษณะละเมิดสิทธิบัตรของโจทก์ถึงผู้จัดจำหน่ายรถจักรยานแอลเอ
มีปัญหาวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของโจทก์ประการแรกมีว่า โจทก์มีสิทธิแต่ผู้เดียวในคำว่า “COOL IN AMERICAN STYLE” “SPORTY” “SINCE 1991” และ “BIKE” หรือไม่ โดยโจทก์มีนางสาวจันทนา และนางสาวอรอุมาเบิกความเป็นพยานในทำนองว่า โจทก์มีสิทธิแต่ผู้เดียวในคำดังกล่าว ส่วนจำเลยทั้งห้ามีจำเลยที่ 5 และนายชิด เบิกความเป็นพยานว่า ในการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าทะเบียนเลขที่ ค190710 และ ค192787 ของโจทก์นั้น โจทก์ไม่ขอถือเป็นสิทธิของตนแต่ผู้เดียวในคำว่า “COOL IN AMERICAN STYLE” และ “SPORTY” และตามทะเบียนเครื่องหมายการค้า โจทก์จึงไม่มีสิทธิแต่ผู้เดียวในคำเหล่านี้ เห็นว่า เมื่อโจทก์จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าโดยไม่ขอถือเป็นสิทธิของตนแต่ผู้เดียวในคำว่า “COOL IN AMERICAN STYLE” และ “SPORTY” โจทก์จึงไม่มีสิทธิหวงกันที่จะใช้คำดังกล่าวแต่เพียงผู้เดียว ตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า พ.ศ.2534 มาตรา 17 ดังนั้น จำเลยที่ 4 จึงสามารถใช้คำว่า “AMERICAN STYLE” กับสินค้าของตนได้เช่นกัน ส่วนคำว่า “BIKE” แม้จะมีคำแปลว่า “รถจักรยาน” เช่นเดียวกับคำว่า “BICYCLE” แต่ไม่ใช่เป็นคำในเครื่องหมายการค้าของโจทก์ ประกอบกับคำดังกล่าวเป็นคำสามัญ (Generic word) ส่วนคำว่า “SINCE 1991” เป็นคำสามัญเช่นกัน บุคคลทั่วไปมีสิทธิใช้คำดังกล่าวสำหรับสินค้ารถจักรยานได้ โจทก์ไม่มีสิทธิห้ามบุคคลอื่นใช้คำว่า “BIKE” และ “SINCE 1991” เช่นเดียวกัน ที่ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางวินิจฉัยว่าโจทก์ไม่มีสิทธิใช้คำดังกล่าวแต่เพียงผู้เดียวมานั้น ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศเห็นพ้องด้วย อุทธรณ์ของโจทก์ในข้อนี้ฟังไม่ขึ้น
มีปัญหาวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของโจทก์ประการต่อไปมีว่า จำเลยทั้งห้าละเมิดสิทธิในเครื่องหมายการค้า ทะเบียนเลขที่ ค190710 และทะเบียนเลขที่ ค192787 ของโจทก์ด้วยการร่วมกันผลิตและเสนอจำหน่ายสินค้าที่เลียนเครื่องหมายการค้าของโจทก์เพื่อให้สาธารณชนสับสนหลงผิดว่าเป็นสินค้าของโจทก์หรือไม่ เห็นว่า เมื่อพิจารณาว่าคำอื่นนอกจากอักษรโรมันประดิษฐ์ LA ที่โจทก์ใช้กับรถจักรยานของโจทก์เป็นเพียงคำอันเป็นภาคส่วนของเครื่องหมายการค้า ทะเบียนเลขที่ ค190710 และทะเบียนเลขที่ ค192787 ทั้งเป็นคำที่โจทก์ไม่อาจหวงห้ามบุคคลอื่นที่จะใช้ได้ตามที่วินิจฉัยมาแล้วข้างต้น ส่วนเครื่องหมายการค้าอักษรโรมันประดิษฐ์ LA กับอักษรประดิษฐ์ RC และ WCI เป็นเครื่องหมายการค้าที่แตกต่างกันและต่างได้จดทะเบียนไว้ด้วยกัน เมื่อมีการนำเครื่องหมายอักษรประดิษฐ์ RC และ WCI ซึ่งแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัดกับอักษรโรมันประดิษฐ์ LA มาใช้กับรถจักรยานซึ่งโดยสภาพย่อมมีพื้นที่แสดงเครื่องหมายทางการค้าอยู่อย่างจำกัด การทำให้ปรากฏซึ่งคำในตำแหน่งใกล้เคียงกันตามรูปภาพเปรียบเทียบระหว่างรถจักรยาน RC และระหว่างรถจักรยาน LA และ WCI จึงเป็นสิ่งธรรมดาที่เกิดขึ้นได้ แต่สาธารณชนที่บริโภคสินค้าย่อมแยกความแตกต่างระหว่างสินค้าทั้งสองรายจากเครื่องหมายส่วนที่เด่นชัด คือ LA กับ RC และ WCI ได้ ประกอบกับได้ความตามทางนำสืบของจำเลยทั้งห้าที่โจทก์ไม่ได้นำสืบโต้แย้งให้เห็นเป็นอย่างอื่นด้วยว่า จำเลยที่ 1 และที่ 4 ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับรถจักรยานมาเป็นเวลานานก่อนโจทก์ ที่ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางวินิจฉัยว่า พยานหลักฐานของโจทก์เท่าที่นำสืบมายังไม่อาจรับฟังได้ว่า จำเลยทั้งห้าร่วมกันผลิตและเสนอจำหน่ายสินค้าที่เลียนเครื่องหมายการค้าของโจทก์เพื่อให้สาธารณชนสับสนหลงผิดว่าเป็นสินค้าของโจทก์ จึงไม่เป็นการละเมิดสิทธิในเครื่องหมายการค้าของโจทก์นั้น ต้องด้วยความเห็นของศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ อุทธรณ์ของโจทก์ในข้อนี้รวมทั้งข้อที่ขอให้เพิกถอนเครื่องหมายการค้าของจำเลยที่ 4 ด้วยเหตุตามที่อ้างจึงฟังไม่ขึ้น
มีปัญหาวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของโจทก์ประการต่อไปมีว่า สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์เลขที่ 16255 ของโจทก์เป็นสิทธิบัตรที่ออกโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เห็นว่า ตามพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ.2522 มาตรา 3 กำหนดว่า แบบผลิตภัณฑ์ หมายความว่า “รูปร่างของผลิตภัณฑ์ หรือองค์ประกอบของลวดลาย หรือสีของผลิตภัณฑ์ อันมีลักษณะพิเศษสำหรับผลิตภัณฑ์ซึ่งสามารถใช้เป็นแบบสำหรับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมรวมทั้งหัตถกรรมได้” เมื่อสิทธิบัตรของโจทก์ระบุข้อถือสิทธิไว้ว่า “ขอถือสิทธิในแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งได้แก่รูปร่างลักษณะของสปอยเลอร์รถจักรยาน และนางจันทนาเบิกความประกอบแผ่นพับประชาสัมพันธ์สินค้ารถจักรยานของโจทก์ว่าผลิตภัณฑ์ของโจทก์ “ตกแต่งด้วยฝาครอบเหล็ก (SPOILER) ดีไซน์เอกสิทธิ์เฉพาะรถจักรยานแอลเอ” แสดงว่าแบบผลิตภัณฑ์ของโจทก์ที่อ้างว่าได้คิดค้นขึ้นเป็นเหล็กแผ่นขึ้นรูปเป็นตัวยู เมื่อพิจารณาแบบผลิตภัณฑ์ของโจทก์เปรียบเทียบกับแบบผลิตภัณฑ์โฆษณาแบบผลิตภัณฑ์และชิ้นส่วนอุปกรณ์เสริมรถจักรยานแล้วมีรูปทรงและลักษณะคล้ายกัน ทั้งยังเป็นรูปร่างที่ถูกจัดทำขึ้นตามลักษณะของการใช้สอย มากกว่าความสวยงามดังที่โจทก์อ้าง ซึ่งในข้อนี้นางจันทนาเองก็ได้เบิกความประกอบเอกสารแสดงภาพจักรยานแม่บ้านในประเทศไทยกับรถจักรยาน CITY RIDE ของ LA BICYCLE ไว้ด้วยว่า แนวคิดในการออกแบบสปอยเลอร์ คือคำนึงถึงความแข็งแรงของโครงสร้างรถจักรยานและความสวยงาม ผลิตภัณฑ์ของโจทก์จึงมีการใช้งานในลักษณะเดียวกับต้นแบบผลิตภัณฑ์ GUSSET ทั่วไป และมีรูปร่างแบบผลิตภัณฑ์ในลักษณะเดียวกันกับที่ได้มีการเปิดเผยภาพ สาระสำคัญหรือรายละเอียดในเอกสารสิ่งพิมพ์ที่ได้เผยแพร่มาก่อนแล้วในโฆษณาแบบผลิตภัณฑ์รถจักรยาน จึงต้องถือว่าแบบผลิตภัณฑ์ของโจทก์ไม่ถือว่าเป็นการออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่ตามพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ.2522 มาตรา 57 (2) ที่ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางวินิจฉัยว่า สิทธิบัตรของโจทก์เป็นสิทธิบัตรที่ออกโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายนั้นชอบแล้ว ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศเห็นพ้องด้วย อุทธรณ์ของโจทก์ในข้อนี้ฟังไม่ขึ้นเช่นกัน
พิพากษาแก้เป็นว่า ให้ยกฟ้องแย้งของจำเลยที่ 1 ถึงที่ 3 ในส่วนที่ให้โจทก์ใช้ค่าเสียหายเสียด้วย ค่าฤชาธรรมเนียมทั้งสองศาลให้เป็นพับ นอกจากที่แก้ให้เป็นไปตามคำพิพากษาศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลาง
