แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
โจทก์ยื่นคำร้องขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถาโดยมิได้มีการสาบานตัวให้คำชี้แจงว่าตนไม่มีทรัพย์สินพอจะเสียค่าธรรมเนียมศาลให้พนักงานเจ้าหน้าที่จดถ้อยคำสาบานไว้และส่งสำเนาไปให้อีกฝ่ายหนึ่งพร้อมกับคำฟ้องเป็นเรื่องที่โจทก์และเจ้าหน้าที่ศาลมิได้ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งในข้อที่มุ่งหมายจะยังให้การเป็นไปด้วยความยุติธรรมฉะนั้นกระบวนพิจารณาในเรื่องการขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถาทั้งหมดตลอดจนคำสั่งหรือคำพิพากษาในเรื่องนี้จึงไม่ชอบเมื่อความปรากฏขึ้นในชั้นฎีกาศาลฎีกาจึงพิพากษาให้ยกคำสั่งศาลชั้นต้นและคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ให้ศาลชั้นต้นดำเนินกระบวนพิจารณาเสียใหม่ให้ถูกต้องแล้วไต่สวนคำร้องและมีคำสั่งใหม่
ย่อยาว
โจทก์ยื่นคำร้องขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถา โดยฟ้องว่าโจทก์ทั้งสองได้ให้ที่ดินแก่จำเลยซึ่งเป็นบุตร จำเลยประพฤติเนรคุณต่อโจทก์ทั้งสอง ขอให้ศาลพิพากษาถอนคืนการให้ที่ดินดังกล่าว
ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้นัดไต่สวนคำร้อง
จำเลยยื่นคำแถลงคัดค้านว่า โจทก์ทั้งสองมีฐานะดี และจำเลยไม่ได้ประพฤติเนรคุณ
ศาลชั้นต้นไต่สวนคำร้องแล้วมีคำสั่งให้ยกเว้นเฉพาะค่าขึ้นศาลให้โจทก์ครึ่งหนึ่ง
โจทก์ยื่นคำร้อขอให้พิจารณาใหม่เพื่อให้โจทก์นำพยานหลักฐานมาแสดงเพิ่มเติมว่าโจทก์เป็นคนยากจน
ศาลชั้นต้นสั่งว่า พยานโจทก์ได้เบิกความไว้ชัดแจ้งแล้ว ที่โจทก์ขอให้ไต่สวนใหม่จึงไม่มีเหตุสมควร ให้ยกคำร้อง
โจทก์ทั้งสองอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายกคำสั่งศาลชั้นต้น ให้ศาลชั้นต้นทำการไต่สวนพยานหลักฐานโจทก์ที่นำมาแสดงเพิ่มเติม แล้วมีคำสั่งใหม่
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ปรากฏว่าในการที่โจทก์ยื่นคำร้องขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถาโจทก์จะต้องสาบานตัวให้คำชี้แจงว่าตนไม่มีทรัพย์สินพอจะเสียค่าธรรมเนียมศาลและพนักงานเจ้าหน้าที่จะต้องจดถ้อยคำสาบานของผู้ขอไว้และส่งสำเนาถ้อยคำของผู้ขอไปให้อีกฝ่ายหนึ่งพร้อมกับสำเนาคำฟ้องตามที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 156 แต่ตามสำนวนไม่ปรากฏว่าได้มีการปฏิบัติดังกล่าวแต่ประการใดกรณีจึงเป็นเรื่องที่โจทก์และเจ้าหน้าที่ศาลมิได้ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งในข้อที่มุ่งหมายจะยังให้การเป็นไปด้วยความยุติธรรมตามที่ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 27 บัญญัติไว้ ฉะนั้น กระบวนพิจารณาที่ศาลได้ดำเนินมาในเรื่องการขอดำเนินคดีอย่างคนอนาถา ตลอดจนคำสั่งหรือคำพิพากษาในเรื่องนี้จึงเป็นกระบวนพิจารณาที่ไม่ชอบ ศาลฎีกาเห็นสมควรที่จะให้ศาลชั้นต้นดำเนินการเสียให้ถูกต้องก่อนทั้งนี้ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 243(1) ประกอบด้วยมาตรา 247
พิพากษาให้ยกคำสั่งศาลชั้นต้นและคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ ให้ศาลชั้นต้นดำเนินกระบวนพิจารณาเสียใหม่ให้ถูกต้องตามนัยที่กล่าวข้างต้น แล้วทำการไต่สวนคำร้องและมีคำสั่งไปตามรูปคดี
