แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การฟ้องขอเลิกหุ้นส่วนในกรณีที่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งซึ่งมิใช่ผู้ฟ้องร้องได้จงใจล่วงละเมิดบทบังคับอันเป็นสาระสำคัญซึ่งสัญญาหุ้นส่วนกำหนดไว้แก่ตนเป็นกรณีที่ต้องด้วยบทมาตรา 1057(1) แห่งประมวลกฎหมายแพ่งฯ ย่อมฟ้องร้องได้ทันที ไม่จำเป็นต้องบอกกล่าวล่วงหน้าหรือคอยระยะเวลาสิ้นรอบปีในทางบัญชีเงินตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1056 แห่งประมวลแพ่งฯ
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องขอให้พิพากษาให้โจทก์จำเลยเลิกหุ้นส่วนสามัญ (ไม่จดทะเบียน) ที่ได้ทำสัญญากันมีวัตถุประสงค์ว่าโจทก์จำเลยเป็นเจ้าของร่วมในรถยนต์คันเลขทะเบียน ส.ห. 453 และจะใช้รถคันนี้หาผลกำไรมาแบ่งปันกันตามส่วนเท่า ๆ กัน อ้างว่าจำเลยไม่แบ่งผลกำไรและผิดสัญญาเอารถไปใช้ประโยชน์ส่วนตัวไม่ยอมให้โจทก์จัดการด้วยดังสัญญากันให้จำเลยคืนเงิน 20,000 บาท (ราคารถยนต์กึ่งหนึ่ง) และแบ่งผลกำไรให้โจทก์อีก 800 บาท หากแบ่งไม่ได้ก็ขายทอดตลาดรถแบ่งเงินกันตามส่วน และหักผลกำไรให้โจทก์พร้อมด้วยดอกเบี้ยในเงิน 20,800 บาท
ชั้นแรกจำเลยให้การรับในข้อว่าได้ทำสัญญาเข้าหุ้นส่วนดังฟ้อง จำเลยไม่ขัดข้องที่โจทก์จะขอเลิกหุ้นโดยอ้างเหตุหลายประการเป็นทำนองว่าโจทก์จัดการเสียเองผู้เดียวไม่ปฏิบัติตามสัญญา แต่ต่อมาจำเลยขอแก้คำให้การบางประการและมีข้อตัดฟ้องว่าโจทก์ไม่ได้แจ้งให้ทราบก่อนฟ้องว่าจะถอนหุ้นและฟ้องแย้งขอให้บังคับให้โจทก์แบ่งรายได้ที่โจทก์ใช้รถยนต์พิพาทหาผลประโยชน์ได้ให้จำเลยกึ่งหนึ่งเป็นเงิน 4,734 บาทพร้อมดอกเบี้ย ศาลชั้นต้นสั่งไม่รับฟ้องแย้งจำเลยได้อุทธรณ์คำสั่ง ศาลอุทธรณ์มีคำสั่งให้ศาลชั้นต้นรับไว้พิจารณาแล้วพิพากษาให้โจทก์จำเลยเลิกหุ้นส่วนกัน ให้จำเลยคืนเงิน 20,000 บาทให้โจทก์กับแบ่งรายได้อีก 800 บาทให้ และให้เสียดอกเบี้ยร้อยละ 7 ครึ่ง ยกฟ้องแย้ง
จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า ข้อที่จำเลยตัดฟ้องว่าโจทก์ไม่มีอำนาจฟ้องเพราะไม่ได้บอกเลิกเมื่อสิ้นรอบปีในทางบัญชีเงิน และไม่ได้บอกล่วงหน้า 6 เดือนนั้นเป็นข้ออ้างที่อาศัย ม.1056 แห่งประมวลแพ่งฯ ซึ่งเป็นบทบัญญัติในกรณีที่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งของหุ้นส่วนสามัญที่ตั้งขึ้นโดยไม่มีกำหนดกาลอย่างใดอย่างหนึ่งเป็นยุติประสงค์จะเลิกหุ้นส่วนนั้นโดยไม่มีเหตุ จึงต้องให้บอกกล่าวความจำนงจะเลิกล่วงหน้าไม่น้อยกว่าหกเดือนก่อนสิ้นรอบปีในทางบัญชีเงินของหุ้นส่วนนั้น แต่ในกรณีที่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งซึ่งมิใช่ผู้ฟ้องร้องได้จงใจล่วงละเมิดบทบังคับใด ๆ อันเป็นข้อสาระสำคัญซึ่งสัญญาหุ้นส่วนกำหนดไว้แก่ตน ดังเช่นที่โจทก์คดีนี้ฟ้องกล่าวอ้างว่าจำเลยผิดสัญญาเอารถไปใช้เป็นประโยชน์ส่วนตัวทั้งไม่ยอมให้โจทก์เข้ามีหุ้นส่วนจัดการด้วยดังสัญญากันไว้ เช่นนี้เป็นกรณีที่ต้องด้วยบทบัญญัติ มาตรา 1057(1)แห่ง ประมวลแพ่งฯ ซึ่งให้ฟ้องร้องขอให้เลิกหุ้นส่วนได้ทันที หาใช่เป็นกรณีที่อยู่ภายใต้บังคับบท มาตรา 1056 ไม่ ในปัญหาข้อเท็จจริง ศาลอุทธรณ์ฟังมาชอบด้วยรูปความตามพยานหลักฐานในสำนวน พิพากษายืน
