แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ได้จดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2471 และเป็นนิติบุคคล โดยมีคณะกรรมการดำเนินการตามข้อบังคับของร้าน ระบุให้จำเลยในฐานะเป็นสหกรณ์จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีอำนาจตรวจตราควบคุมประจำและให้ความเห็นแนะนำเกี่ยวกับกิจการทั้งปวงของร้านสหกรณ์ฯ เพื่อให้ดำเนินไปด้วยดีตลอดจนเรียกและเข้าประชุมใหญ่หรือประชุมคณะกรรมการดำเนินการด้วยเท่านั้น หาได้ระบุให้มีอำนาจดำเนินกิจการของร้านสหกรณ์ไม่การที่โจทก์ฟ้องว่าขอให้ศาลพิพากษาว่าผลของการประชุมใหญ่ของร้านสหกรณ์ฯ เป็นโมฆะซึ่งเป็นกรณีกล่าวหาว่าร้านสหกรณ์ฯ ไม่ปฏิบัติตามข้อบังคับ โจทก์ชอบที่จะต้องฟ้องร้านสหกรณ์ฯเป็นจำเลยโดยตรงเพื่อจะได้มีโอกาสโต้แย้งข้อกล่าวหาของโจทก์ได้การที่โจทก์ฟ้องนายภักดี อิ่มเอิบธรรม ซึ่งดำรงตำแหน่งสหกรณ์จังหวัดพระนครศรีอยุธยาในฐานะเป็นผู้ควบคุมและให้ความเห็นแนะนำเกี่ยวกับกิจการทั้งปวงของร้านสหกรณ์ฯ โดยตรงหาได้ฟ้องร้านสหกรณ์ฯ ไม่ ตามที่โจทก์บรรยายฟ้องมาก็ไม่มีทางที่จะให้เข้าใจได้ว่าเป็นการฟ้องร้านสหกรณ์ฯด้วย ฉะนั้น จะบังคับคดีตามคำขอของโจทก์ให้มีผลไปถึงร้านสหกรณ์ฯไม่ได้เพราะนายภักดีมิได้เป็นผู้ดำเนินกิจการของร้านสหกรณ์ฯ ต่ประการใด
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์เป็นสมาชิกผู้ถือหุ้นร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้จดทะเบียนแล้ว ตามพระราชบัญญัติสหกรณ์ฯ จำเลยมีเจตนาไม่สุจริตฝ่าฝืนข้อบังคับของร้านสหกรณ์ฯ โดยเรียกประชุมใหญ่ร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ขึ้น ตามหนังสือของจำเลยด่วนมากที่ 351/2506 โดยจำเลยลงชื่อในหนังสือแจ้งประชุมใหญ่เสียเองซึ่งตามข้อบังคับของร้านสหกรณ์อยุธยาฯ วางไว้ว่า การประชุมใหญ่ต้องให้ประธานคณะกรรมการดำเนินการหรือรองประธานคณะกรรมการหรือเลขานุการลงชื่อในการเรียกประชุม และในการประชุมใหญ่ สมาชิกที่เข้าประชุมใหญ่ไม่ปฏิบัติตามข้อบังคับ โดยจำเลยซึ่งเป็นผู้ควบคุมร้านสหกรณ์ฯ เป็นผู้เห็นชอบด้วย ฯลฯ ทำให้เกิดความเสียหายแก่โจทก์ผู้มีส่วนได้เสียในฐานะสมาชิก โจทก์เห็นว่าการประชุมใหญ่ของร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ในวันที่ 19 พฤศจิกายน 2506 ไม่ชอบด้วยกฎหมายและข้อบังคับ ขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน จึงเป็นโมฆะ ขอให้ศาลพิพากษาว่าผลของการประชุมใหญ่ของร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ครั้งที่ 2/2506 ลงวันที่ 19 พฤศจิกายน 2506 เป็นโมฆะ ให้จำเลยแจ้งให้สมาชิกทราบว่าผลของการประชุมเป็นโมฆะ โดยทั่วกัน ฯลฯ
ต่อมาโจทก์ที่ 1 ยื่นคำร้องขอถอนตัวจากการเป็นโจทก์ฟ้องคดีนี้ ศาลอนุญาต
จำเลยให้การว่า จำเลยเป็นเจ้าพนักงานสหกรณ์จังหวัดพระนครศรีอยุธยา การประชุมใหญ่เป็นไปโดยชอบและถูกต้อง โจทก์เป็นเพียงสมาชิกไม่ใช่กรรมการ หามีอำนาจฟ้องเกี่ยวกับการประชุมใหญ่ของร้านสหกรณ์ไม่ ฯลฯ
ศาลชั้นต้นพิพากษายกฟ้องโจทก์
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า ร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ได้จดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2471 และเป็นนิติบุคคล ตามข้อบังคับของร้านสหกรณ์ระบุให้จำเลยมีอำนาจตรวจตราควบคุมประจำและให้ความเห็นแนะนำเกี่ยวกับกิจการทั้งปวงของร้านสหกรณ์ฯ เพื่อให้ดำเนินไปด้วยดี ตลอดจนเรียกและเข้าประชุมใหญ่หรือประชุมคณะกรรมการดำเนินการด้วยเท่านั้น หาได้ระบุให้มีอำนาจดำเนินกิจการของร้านสหกรณ์ไม่จึงมีปัญหาวินิจฉัยเบื้องต้นว่า โจทก์มีอำนาจฟ้องจำเลยหรือไม่ เห็นว่า คดีนี้โจทก์ฟ้องขอให้ศาลพิพากษาว่าผลของการประชุมใหญ่ของร้านสหกรณ์อยุธยาจำกัดสินใช้ครั้งที่ 2/2506ลงวันที่ 16 พฤศจิกายน 2506 เป็นโมฆะ ซึ่งเป็นกรณีกล่าวหาว่าร้านสหกรณ์ฯ ไม่ปฏิบัติตามข้อบังคับนั่นเอง ซึ่งโจทก์ชอบที่จะต้องฟ้องร้านสหกรณ์ เป็นจำเลยโดยตรงเพื่อจะได้มีโอกาสโต้แย้งข้อกล่าวหาของโจทก์ได้ ปรากฏว่าโจทก์ฟ้องนายภักดี อิ่มเอิบธรรมซึ่งดำรงตำแหน่งสหกรณ์จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ในฐานะเป็นผู้ตรวจควบคุมและให้ความเห็นแนะนำเกี่ยวกับกิจการทั้งปวงของร้านสหกรณ์โดยตรง หาได้ฟ้องร้านสหกรณ์ฯ ไม่ ที่โจทก์บรรยายฟ้องมาก็ไม่มีทางที่จะเข้าใจได้ว่าเป็นการฟ้องร้านสหกรณ์ฯ ด้วย ฉะนั้นจะบังคับคดีตามคำขอของโจทก์ให้มีผลผูกพันไปถึงร้านสหกรณ์ฯ ไม่ได้ เพราะนายภักดี อิ่มเอิบธรรม มิได้เป็นผู้ดำเนินการของร้านสหกรณ์ฯ แต่ประการใด
พิพากษายืน
