แหล่งที่มา : สำนักวิชาการ
ย่อสั้น
การใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ในคดีฟื้นฟูกิจการ พ.ร.บ.ล้มละลายฯ มาตรา 90/33 บัญญัติว่า “ถ้าเจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการเป็นหนี้ลูกหนี้ในเวลาที่มีคำสั่งฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้นั้นอาจใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ เว้นแต่เจ้าหนี้ได้ใช้สิทธิเรียกร้องต่อลูกหนี้ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ” บทบัญญัติดังกล่าวเป็นบทบัญญัติที่ใช้ในกรณีที่เจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการขอใช้สิทธิหักกลบลบหนี้โดยเฉพาะ หมายความว่า ถ้าเจ้าหนี้กับลูกหนี้ผู้ถูกฟื้นฟูกิจการต่างเป็นหนี้ซึ่งกันและกันอยู่ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้นั้นอาจใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ได้ อันจะยังผลให้หนี้ในส่วนนั้นระงับไป สำหรับข้อยกเว้นสำคัญคือเจ้าหนี้จะต้องไม่ได้สิทธิเรียกร้องให้ลูกหนี้ชำระหนี้ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการแล้ว ส่วนข้อความ “…ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ…” ในมาตราดังกล่าวก็คือในวันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการนั่นเองหาได้มีความหมายเลยไปถึงช่วงเวลาภายหลังที่ศาลได้มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการเพราะหนี้ประเภทใดบ้างที่เกิดขึ้นตั้งแต่วันที่ศาลมีคำสั่งฟื้นฟูกิจการจนถึงวันที่ศาลมีคำสั่งตั้งผู้ทำแผนที่เจ้าหนี้มีสิทธิได้รับชำระหนี้โดยไม่ต้องขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการนั้น มาตรา 90/27 วรรคสาม ได้บัญญัติไว้เป็นการเฉพาะ คดีนี้เมื่อเจ้าหนี้เป็นหนี้ลูกหนี้ในเงินที่ลูกหนี้มีสิทธิได้รับคืนภาษีมูลค่าเพิ่มภายหลังเวลาที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ กรณีจึงไม่ใช่เจ้าหนี้กับลูกหนี้ต่างเป็นหนี้ซึ่งกันและกันอยู่ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้ย่อมไม่อาจใช้สิทธิขอหักกลบลบหนี้สำหรับหนี้ดังกล่าวได้
ย่อยาว
คดีสืบเนื่องมาจากศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2545 และตั้งบริษัทมาสเท็กซ์ แพนเนอร์ จำกัด เป็นผู้ทำแผน ต่อมาเมื่อวันที่ 14 มีนาคม 2546 ศาลมีคำสั่งเห็นชอบด้วยแผนฟื้นฟูกิจการโดยมีผู้ทำแผนเป็นผู้บริหารแผน
เจ้าหนี้ยื่นคำขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการในมูลหนี้ภาษีอากรเป็นเงิน 197,418,897.15 บาท
ระหว่างการสอบสวนคำขอรับชำระหนี้ของเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ปรากฏว่าลูกหนี้มีสิทธิได้รับคืนภาษีมูลค่าเพิ่มสำหรับเดือนตุลาคม 2545 จำนวน 1,806,814.18 บาท และเดือนมกราคม 2546 จำนวน 903,267,88 บาท เจ้าหนี้จึงยื่นคำร้องขอหักกลบลบหนี้ดังกล่าวกับภาษีอากรตามคำขอรับชำระหนี้ เจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์มีคำสั่งให้ยกคำร้อง
เจ้าหนี้ยื่นคำร้องคัดค้านว่า พระราชบัญญัติล้มละลาย พ.ศ.2483 มาตรา 90/33 มิได้บัญญัติว่าสิทธิเรียกร้องของลูกหนี้ที่มีต่อเจ้าหนี้ในการขอหักกลบลบหนี้จะต้องเกิดก่อนวันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้ โดยมาตรา 90/33 บัญญัติว่า “ถ้าเจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการเป็นหนี้ลูกหนี้ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้นั้นอาจใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ได้ เว้นแต่เจ้าหนี้ได้สิทธิเรียกร้องต่อลูกหนี้ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ” เมื่อพิจารณาจากข้อความและเจตนารมณ์ของมาตรา 90/33 จะเห็นได้ว่า คำว่า “ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ…” นั้นมิใช่หมายความว่า เจ้าหนี้เป็นหนี้ลูกหนี้ก่อนหรือในวันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ หากแต่หมายความว่า เจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้นั้นเป็นหนี้ลูกหนี้ในเวลาที่ศาลได้มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้แล้ว เพราะโดยเจตนารมณ์ของกฎหมายมาตรานี้ประสงค์จะกำหนดหลักเกณฑ์การหักกลบลบหนี้ไว้หลังจากศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการแล้วเนื่องจากหนี้ที่เจ้าหนี้เป็นลูกหนี้นั้นหากเกิดก่อนที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้ เจ้าหนี้ย่อมมีสิทธิหักกลบลบหนี้กับลูกหนี้ได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์อยู่แล้ว และหากหนี้ของลูกหนี้ยังไม่เกิดเจ้าหนี้ก็ต้องยื่นขอรับชำระหนี้ไว้แต่เมื่อศาลได้มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้ ในช่วงเวลาดังกล่าวเจ้าหนี้และลูกหนี้ไม่อาจฟ้องบังคับตามสิทธิของตนได้ตามปกติ และปรากฏว่าลูกหนี้สิทธิเรียกร้องต่อเจ้าหนี้ขึ้นมา มาตรา 90/33 จึงยอมให้เจ้าหนี้ทำการหักกลบลบหนี้กันได้เพื่อยอดหนี้ของลูกหนี้ตามที่ได้ยื่นคำขอรับชำระหนี้ไว้จะได้หมดไปหรือลดลงอันเป็นประโยชน์ต่อลูกหนี้ในการปรับโครงสร้างหนี้ ในการทำแผนหรือการบริหารแผน ขอให้มีคำสั่งให้เจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์รับคำร้องขอหักกลบลบหนี้ของเจ้าหนี้และอนุญาตให้เจ้าหนี้ใช้สิทธิหักกลบลบหนี้เงินคืนภาษีมูลค่าเพิ่มกับหนี้ภาษีอากรตามคำขอรับชำระหนี้
เจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ยื่นคำคัดค้าน ขอให้ยกคำร้อง
ผู้บริหารแผนยื่นคำคัดค้านขอให้ยกคำร้อง
ศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งยกคำร้อง
เจ้าหนี้อุทธรณ์ต่อศาลฎีกา
ศาลฎีกาแผนกคดีล้มละลายวินิจฉัยว่า “ข้อเท็จจริงที่คู่ความมิได้โต้เถียงกันในชั้นนี้รับฟังเป็นยุติได้ว่า ศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2545 ต่อมาวันที่ 14 มีนาคม 2546 เจ้าหนี้ยื่นคำร้องขอนำสิทธิเรียกร้องที่ลูกหนี้มีสิทธิได้รับคืนภาษีมูลค่าเพิ่มสำหรับเดือนตุลาคม 2545 และเดือนมกราคม 2546 จากเจ้าหนี้มาหักกลบลบหนี้ ปัญหาต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของเจ้าหนี้ว่า เจ้าหนี้มีสิทธินำหนี้ที่เจ้าหนี้เป็นหนี้ลูกหนี้ในเวลาภายหลังที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการมาขอหักกลบลบหนี้ได้หรือไม่ เห็นว่า หลักเกณฑ์เกี่ยวกับการที่เจ้าหนี้ใช้สิทธิหักกลบลบหนี้นั้น พระราชบัญญัติล้มละลาย พ.ศ.2483 มาตรา 90/33 บัญญัติว่า “ถ้าเจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการเป็นหนี้ลูกหนี้ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้นั้นอาจใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ได้ เว้นแต่เจ้าหนี้ได้สิทธิเรียกร้องต่อลูกหนี้ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ” บทบัญญัติมาตรานี้บัญญัติไว้ในส่วนที่ 4 การขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการ อีกทั้งเป็นบทบัญญัติที่ใช้ในกรณีเจ้าหนี้ซึ่งมีสิทธิขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการขอใช้สิทธิหักกลบลบหนี้โดยเฉพาะ กล่าวคือ ในการฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้หากเจ้าหนี้ประสงค์จะได้รับชำระหนี้เจ้าหนี้จะต้องยื่นคำขอรับชำระหนี้ในมูลแห่งหนี้ที่ได้เกิดข้นก่อนวันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการต่อเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ มิฉะนั้นเจ้าหนี้หมดสิทธิที่จะได้รับชำระหนี้ ดังนั้น ความในมาตรา 90/33 ดังกล่าวย่อมหมายความว่า ถ้าเจ้าหนี้กับลูกหนี้ผู้ถูกฟื้นฟูกิจการต่างเป็นหนี้ซึ่งกันและกันอยู่ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้นั้นอาจใช้สิทธิหักกลบลบหนี้ได้อันจะยังผลให้หนี้ในส่วนนั้นระงับไป สำหรับข้อยกเว้นสำคัญคือเจ้าหนี้จะต้องไม่ได้สิทธิเรียกร้องให้ลูกหนี้ชำระหนี้ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการแล้ว ส่วนข้อความ “…ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ…” ในมาตราดังกล่าวก็คือในวันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการนั่นเอง หาได้หมายความเลยไปถึงช่วงเวลาภายหลังที่ศาลได้มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการดังที่เจ้าหนี้อุทธรณ์ไม่ เพราะหนี้ประเภทใดบ้างที่เกิดขึ้นตั้งแต่วันที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการจนถึงวันที่ศาลมีคำสั่งตั้งผู้ทำแผนที่เจ้าหนี้มีสิทธิได้รับชำระหนี้โดยไม่ต้องขอรับชำระหนี้ในการฟื้นฟูกิจการนั้น มาตรา 90/27 วรรคสาม ได้บัญญัติไว้เป็นการเฉพาะ เมื่อข้อเท็จจริงฟังเป็นยุติว่าเจ้าหนี้เป็นลูกหนี้ในเงินที่ลูกหนี้มีสิทธิได้รับคืนภาษีมูลค่าเพิ่มสำหรับเดือนตุลาคม 2545 และเดือนมกราคม 2546 อันเป็นหนี้ที่เจ้าหนี้เป็นหนี้ลูกหนี้ภายหลังเวลาที่ศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ กรณีจึงไม่ใช่เจ้าหนี้กับลูกหนี้ต่างเป็นหนี้ซึ่งกันและกันอยู่ในเวลาที่มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ เจ้าหนี้ย่อมไม่อาจใช้สิทธิขอหักกลบลบหนี้ดังกล่าวได้ ที่ศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งยกคำร้องขอหักกลบลบหนี้ของเจ้าหนี้ ศาลฎีกาเห็นพ้องด้วย อุทธรณ์ของเจ้าหนี้ฟังไม่ขึ้น”
พิพากษายืน
