แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
เวนคืนที่ดินของเอกชนเพื่อขยายกิจการของโรงงานเนื้อสัตว์นั้นถือว่ากิจการของโรงงานเนื้อสัตว์เป็นการค้า ไม่ใช่สาธารณูปโภคการเวนคืนที่ดินเพื่อการนี้ จึงหาใช่เพื่อสาธารณูปโภคฉะนั้นการเวนคืน จึงเป็นการไม่ถูกต้องตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ.2477 มาตรา5 ฉะนั้นกรรมสิทธิ์ในที่ดินที่เวนคืน จึงไม่ตกมาเป็นของเจ้าหน้าที่ตาม พระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์พ.ศ.2477 มาตรา 10
และในกรณีเช่นนี้ แม้จะฟ้องคดี พ้นกำหนด 1 ปีนับแต่วันพ้นกำหนด 5 ปี ของวันประกาศใช้พระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์นั้นๆ ตามมาตรา 32 แห่ง พระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ.2477 มาตรา 32 ก็ดีก็จะเอามาปรับแก่กรณีเช่นนี้ ไม่ได้เพราะอายุความตามมาตราเหล่านี้จะใช้ได้ก็ต่อเมื่อการเวนคืนได้กระทำโดยถูกต้อง
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า เมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2486 ที่ดินของโจทก์ 6 แปลงตามรายละเอียดที่ระบุไว้ในคำร้อง ได้ถูกเวนคืนโดยพระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ เพื่อขยายเขตท่าเรือกรุงเทพฯ พ.ศ. 2486 ภายหลังโจทก์ได้ทราบว่า การเวนคืนนี้เพื่อใช้เป็นที่พักสัตว์ของโรงงานฆ่าสัตว์ ไม่ใช่เป็นการสาธารณูปโภคโดยตรงรัฐบาลไม่มีอำนาจเวนคืนตามมาตรา 5 แห่ง พระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ. 2477 และขัดต่อรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2492 มาตรา 34 และทั้งจำเลยมิได้ใช้ที่ดินในบริเวณที่ได้เวนคืนนั้น ในการสาธารณูปโภคอย่างใดเลยเป็นเวลา 5 ปีแล้ว โจทก์ยังคงครอบครองอยู่จนบัดนี้ ขอให้ศาลแสดงว่าไม่มีสิทธิจะเวนคืน ให้เพิกถอนคำชี้ขาดเรื่องกำหนดเงินค่าทำขวัญและให้แสดงว่าที่ทั้ง 6 แปลงนี้ ยังเป็นกรรมสิทธิ์ของโจทก์
จำเลยต่อสู้ว่า จำเลยมีสิทธิเวนคืนกิจการของโรงงานฆ่าสัตว์เป็นกิจการส่วนหนึ่งของโครงการท่าเรือ ฯลฯ และว่า โจทก์ฟ้องพ้นหนึ่งปีนับแต่วันครบกำหนด 5 ปี
ศาลแพ่งพิจารณาแล้ว เห็นว่าการสร้างโรงงานเนื้อสัตว์ตามโครงการย่อมเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ ย่อมเป็นส่วนหนึ่งของโครงการสร้างท่าเรือกรุงเทพฯ จำเลยจึงมีสิทธิเวนคืน และคดีโจทก์ขาดอายุความตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ 2477 มาตรา 32 จึงพิพากษายกฟ้อง
โจทก์อุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับว่า จำเลยไม่มีสิทธิเวนคืนที่ดินของโจทก์ทั้ง 6 แปลงนี้ ยังเป็นกรรมสิทธิ์ของโจทก์
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาพิจารณาแล้ว เห็นว่า กิจการของโรงงานเนื้อสัตว์เป็นการค้า ไม่ใช่สาธารณูปโภคดังกล่าวแล้วในคำพิพากษาฎีกาที่ 1081/2494 การเวนคืนเพื่อกิจการนี้จึงหาใช่เวนคืนเพื่อสาธารณูปโภคไม่ การเวนคืนจึงเป็นการไม่ถูกต้องตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ. 2477 มาตรา 5 แม้พระราชบัญญัติเวนคืนที่ดินของโจทก์ระบุว่าเวนคืนเพื่อขยายเขตท่าเรืออันเป็นสาธารณูปโภคก็ดี เพราะพิจารณาตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ. 2477 มาตรา 5 แล้ว จะเห็นได้ว่ามุ่งถึงเจตนาของการเวนคืนเป็นสำคัญ จะมีการเวนคืนเพื่อประโยชน์อันไม่ใช่สาธารณูปโภคโดยอ้างเหตุที่เป็นสาธารณูปโภค ก็หาเป็นผลอย่างใดไม่ การเวนคืนที่ดินของโจทก์ จึงไม่มีผลตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ พ.ศ. 2477 กรรมสิทธิ์ในที่นี้ จึงไม่ตกมาเป็นของเจ้าหน้าที่ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์พ.ศ. 2477 มาตรา 10 ตลอดจนจะเอาอายุความในมาตรา 32 มาปรับแก่คดีนี้ ก็ไม่ได้ เพราะมาตรานี้จะใช้ได้ก็ต่อเมื่อการเวนคืนได้กระทำโดยถูกต้อง
พิพากษายืน
