แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
จำเลยทำสัญญาจ้างโจทก์ตัดไม้และแผ้วถางป่าเพื่อสร้างเขื่อนโดยตกลงให้โจทก์มีสิทธิซื้อไม้ที่โจทก์ตัดฟันได้ในราคาถูก ต่อมาโจทก์จำเลยสมัครใจเลิกสัญญา ดังนี้ คู่สัญญาต้องกลับคืนสู่ฐานะดังที่เป็นอยู่เดิมเสมือนว่ามิได้มีสัญญาต่อกันเลยโจทก์จึงไม่มีสิทธิที่จะได้ไม้ที่ทำไว้ก่อนเลิกสัญญา ส่วนการงานที่โจทก์ได้กระทำให้จำเลยไปแล้วเมื่อสัญญามิได้มีข้อกำหนดให้ใช้เงินตอบแทนกันเพียงใด ศาลมีอำนาจกำหนดให้ตามสมควรของค่าแห่งการงานนั้น
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องว่า จำเลยทำสัญญาจ้างโจทก์ทำไม้และแผ้วถางป่าในบริเวณอ่างเก็บน้ำ โดยตกลงให้โจทก์มีสิทธิซื้อไม้ที่โจทก์ตัดฟันในราคาลูกบาศก์เมตรละ ๒๐ บาท โจทก์แผ้วถางป่าและตัดฟันไม้ได้ ๒๔,๗๓๒ ลูกบาศก์เมตรแล้ว จำเลยบอกเลิกสัญญาโดยโจทก์มิได้เป็นฝ่ายผิดสัญญา จึงขอให้บังคับจำเลยโอนกรรมสิทธิ์ไม้ดังกล่าวให้โจทก์โดยจำเลยยอมชำระราคาไม้ลูกบาศก์เมตรละ ๒๐ บาท หรือมิฉะน้นให้จำเลยใช้ค่าเสียหายเป็นเงิน ๓๗ ล้านบาทแก่โจทก์
จำเลยให้การและฟ้องแย้งว่า โจทก์ไม่ทำไม้หรือแผ้วถางป่าให้เสร็จภายในกำหนดจึงเป็นฝ่ายผิดสัญญา โจทก์จึงไม่มีสิทธิได้ไม้ที่ตัดฟันแล้วนอกจากนี้จำเลยยังต้องจ้างผู้อื่นทำไม้และแผ้วถางป่าต่อจากที่โจทก์ทำไว้ ต้องเสียค่าจ้างเป็นเงิน ๘ ล้านบาท จึงฟ้องแย้งขอให้บังคับโจทก์ใช้ค่าเสียหาย ๘ ล้านบาทแก่จำเลย
โจทก์ให้การแก้ฟ้องแย้งว่า โจทก์มิได้เป็นฝ่ายผิดสัญญาจำเลยไม่สร้างเขื่อนแล้วจึงไม่เสียหาย
ศาลชั้นต้นพิพากษาให้จำเลยโอนไม้ตามฟ้องให้โจทก์โดยโจทก์ต้องเสียค่าไม้ให้จำเลยลูกบาศก์เมตรละ ๒๐ บาท ถ้าจำเลยไม่ปฏิบัติตามให้จำเลยใช้ค่าเสียหายเป็นเงิน ๓๗ ล้านบาทแก่โจทก์ ยกฟ้องแย้งของจำเลย
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้เป็นว่า ให้ลดจำนวนไม้ที่จำเลยต้องโอนให้โจทก์ลง หากจำเลยไม่ปฏิบัติตามให้ใช้ค่าเสียหายเป็นเงิน ๒๘ ล้านบาทแก่โจทก์
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ข้อเท็จจริงฟังได้ว่าโจทก์จำเลยสมัครใจเลิกสัญญาต่อกันโดยปริยาย ปัญหาว่าโจทก์มีสิทธิที่จะได้ไม้ที่ทำก่อนเลิกสัญญาเพียงใดหรือไม่ พิเคราะห์แล้วเห็นว่าโจทก์จำเลยสมัครใจที่จะเลิกสัญญาต่อกันโดยปริยาย ดังนั้นโจทก์จำเลยซึ่งเป็นคู่สัญญาแต่ละฝ่ายต้องกลับคืนสู่ฐานะดังที่เป็นอยู่เดิมเสมือนดังว่ามิได้มีสัญญาต่อกันเลยตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๓๙๑ โจทก์จึงไม่มีสิทธิที่จะได้ไม้ที่ทำไว้ก่อนเลิกสัญญาส่วนที่เป็นการงานอันได้กระทำให้ก็หาได้ด้วยการใช้เงินตามควรค่าแห่งการนั้น ๆ หรือถ้าในสัญญามีกำหนดให้ใช้เงินตอบแทนก็ให้ใช้ตามนั้น ตามสัญญาระหว่างโจทก์จำเลยมิได้กำหนดเรื่องค่าเสียหายหรือเงินตอบแทนในกรณีมีการเลิกสัญญา ดังนั้นเมื่อสัญญาดังกล่าวเป็นอันเลิกกัน การงานที่โจทก์ได้กระทำให้จำเลยไปแล้วจึงทำได้ด้วยการใช้เงินตามค่าแห่งการงานนั้นซึ่งศาลมีอำนาจกำหนดให้ตามสมควร งานที่โจทก์ทำไปแล้วคือ ตัดฟันชักลากไม้แผ้วถางป่าและชำระค่าธรรมเนียมในการนี้ซึ่งเป็นประโยชน์แก่จำเลยค่าทำไม้และแผ้วถางป่าเห็นสมควรกำหนดเป็นเงิน ๑,๕๒๕,๐๐๐ บาท เมื่อรวมกับค่าธรรมเนียมที่โจทก์ชำระไป ๖๑,๐๖๙ บาทแล้วเป็นเงิน ๑,๕๘๖,๐๖๙ บาท
พิพากษาแก้เป็นว่า ให้จำเลยใช้เงินจำนวน ๑,๕๘๖,๐๖๙ บาทพร้อมดอกเบี้ยแก่โจทก์ ให้ยกคำขอในส่วนอื่นของโจทก์และยกฟ้องแย้งของจำเลย
