แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 1 (12) และมาตรา 56 ศาลจะตั้งผู้แทนเฉพาะคดีให้ก็ต่อเมื่อบุคคลใดเป็นผู้ไร้ความสามารถและไม่มีผู้แทนโดยชอบธรรมหรือผู้แทนโดยชอบธรรมทำหน้าที่ไม่ได้
บุคคลใดแม้จะเป็นคนใบ้มาแต่กำเนิดก็ตาม เมื่อศาลยังมิได้สั่งให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถ ก็ย่อมไม่ใช่บุคคลผู้ไร้ความสามารถตามกฎหมาย ฉะนั้น จึงมีอำนาจดำเนินคดีได้อย่างบุคคลธรรมดา ผู้อื่นจะร้องขอให้ศาลชั้นต้นเป็นผู้แทนเฉพาะคดีไม่ได้
ประชุมใหญ่ ครั้งที่ 38/2504
ย่อยาว
นายเจือ เรืองอุไร ยื่นคำร้องว่านายฟ้อง เรืองอุไร เป็นคนใบ้มาแต่กำเนิด ไม่สามารถดำเนินคดีได้ ผู้ร้องได้อุปการะเลี้ยงดูนายฟ้องตลอดมา บัดนี้ โจทก์ได้นำยึดเรือน ๑ หลัง อ้างว่าเป็นของจำเลย แต่ความจริงเป็นของนายฟ้อน จึงขอให้ศาลตั้งผู้ร้องเป็นผู้แทนเฉพาะคดีเพื่อดำเนินคดีขัดทรัพย์
โจทก์แถลงคัดค้าน
ศาลชั้นต้นไต่สวนแล้วทำคำสั่งให้ยกคำร้อง
ผู้ร้องอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับ อนุญาตให้ผู้ร้องเป็นผู้แทนเฉพาะคดีได้ตามขอ ให้รับคำร้องขัดทรัพย์ไว้พิจารณาต่อไป
โจทก์ฎีกา
ศาลฎีกาโดยที่ประชุมใหญ่เห็นว่า ประเด็นที่ศาลควรหยิบยกขึ้นวินิจฉัยก็คือ ผู้ร้องจะขอให้ผู้แทนเฉพาะคดีของนายฟ้องได้หรือไม่ ตามบทบัญญัติประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา ๑ (๑๒) และมาตรา ๕๖ วรรคสุดท้าย ศาลจะตั้งผู้แทนเฉพาะคดีให้ก็ต่อเมื่อบุคคลนั้นเป็นผู้ไร้ความสามารถและไม่มีผู้แทนโดยชอบธรรมหรือผู้แทนโดยชอบธรรม ทำหน้าที่ไม่ได้ ปัญหามีว่า นายฟ้อนเป็นผู้ไร้ความสามารถหรือไม่ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๓๔ กล่าวถึงบุคคลจำพวกหนึ่งซึ่งเห็นว่าไม่สามารถจะจัดทำการงานของตนเองได้ กฎหมายจึงให้ความคุ้มครองโดยให้ศาลมีคำสั่งให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถและให้อยู่ในความพิทักษ์ แต่สภาพคนจำพวกนี้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ยังนับว่ามีความสามารถ ดังที่ได้มีคำพิพากษาฎีกาที่ ๖๓๐/๒๔๙๗ วินิจฉัยไว้ แต่ถึงแม้ศาลจะได้มีคำสั่งให้ผู้นั้นเป็นคนเสมือนไร้ความสามารถแล้ว มาตรา ๓๔ (๔) แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ก็ยังบัญญัติว่า บุคคลที่ศาลสั่งให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถแล้วนั้น ก็ยังทำกิจการต่างๆ ด้วยตนเองได้ เว้นไว้แต่ในบางเรื่องดังบัญญัติไว้ในมาตราดังกล่าว และก็เพียงจะต้องได้รับความยินยอมของผู้พิทักษ์เสีย++เท่านั้น
การดำเนินคดีในโรงศาลก็เช่นเดียวกัน หากจำเป็นศาลก็เพียงให้ความยินยอมตามที่ต้องการเท่านั้น หาใช่กรณีจะตั้งผู้แทนดำเนินคดีให้ไม่ ก็ไฉนนายฟ้องคนใบ้ในคดีนี้ซึ่งศาลยังมิได้สั่งให้เป็นคนเสมือนไร้ความสามารถจะดำเนินคดีในศาลโดยตนเองไม่ได้
เมื่อศาลยังมิได้สั่งว่านายฟ้อนเป็นคนเสมือนไร้ความสามารถ นายฟ้อนจึงไม่ใช่บุคคลผู้ไร้ความสามารถ และจึงดำเนินคดีได้อย่างบุคคลธรรมดา กล่าวคือ นายฟ้อนอาจเป็นผู้ร้องขัดทรัพย์เองหรือทำหนังสือมอบอำนาจให้ผู้ร้องเป็นผู้ดำเนินคดีก็ย่อมทำได้ ที่นายเจือผู้ร้องขอเป็นผู้แทนเฉพาะคดีของนายฟ้อน จึงไม่มีกฎหมายสนับสนุน
พิพากษากลับ ให้ยกคำร้องของนายเจือผู้ร้อง
