แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
การที่คู่สัญญาตกลงกันกำหนดวันใดวันหนึ่งให้ไปทำการโอนขายที่ดิน ก็เป็นข้อตกลงที่ใช้ได้ เมื่อฝ่ายใดบิดพลิ้วได้ชื่อว่าผิดนัด ไม่จำต้องรอไปจนสิ้นกำหนดตามข้อสัญญาเดิม
ในสัญญาจะขายที่ดิน การที่โจทก์สืบว่าจำเลยจะเอาที่ไปขายให้ผู้อื่นไม่เป็นเรื่องนอกฟ้องนอกประเด็น เป็นการสืบถึงเหตุประกอบข้อเจตนาบิดพลิ้วของจำเลย
ในข้อสัญญากำหนดเบี้ยปรับไว้เมื่ออีกฝ่ายผิดสัญญา ยังไม่เพียงพอให้สันนิษฐานว่า ผู้ซื้อจะเรียกได้แต่เพียงเบี้ยปรับในเมื่อผู้ขายผิดสัญญาประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 380 ได้ให้สิทธิเจ้าหนี้เลือกเรียกเบี้ยปรับ หรือเลือกเรียกร้องให้ลูกหนี้ชำระหนี้แต่อย่างใดอย่างหนึ่งได้
ย่อยาว
โจทก์ฟ้องขอให้บังคับจำเลยขายที่ดินให้โจทก์ โดยจำเลยได้ทำสัญญาจะขายที่ดินให้โจทก์เป็นเงิน 2,800 บาท จำเลยได้รับเงินมัดจำไว้ 300 บาทแล้วและสัญญาจะไปโอนกรรมสิทธิ์ที่หอทะเบียนที่ดินในเดือนพฤศจิกายน 2487 แล้วไม่ไป จึงขอให้ศาลบังคับ
จำเลยให้การว่า ได้ทำสัญญาจะขายที่ดินและรับเงินมัดจำจากโจทก์ไว้จริง แต่จำเลยมีสิทธิที่จะไม่ขายที่ดินให้โจทก์ก่อนสิ้นเดือนจำเลยขอเลิกสัญญาและขอคืนเงินมัดจำให้โจทก์
ศาลชั้นต้นเห็นว่า สัญญาข้อ 3 มีว่า “ผู้ซื้อสัญญาว่าเงินที่เหลือนั้นจะโอนกรรมสิทธิ์ ณ หอทะเบียนที่ดินนนทบุรีภายในเดือนพฤศจิกายน 2487 นี้ให้เสร็จ” เป็นสัญญาต่างตอบแทนกัน เมื่อโจทก์ได้ตกลงนัดกับจำเลยให้ไปโอนทะเบียนภายในเดือนพฤศจิกายน 2487 มากกว่า 1 ครั้ง จำเลยก็ไม่ไปทั้งได้เสนอขายที่ดินแปลงนี้ให้คนอื่นชื่อว่าจำเลยผิดสัญญาและเห็นว่าคดีนี้คู่ความมีเจตนาจะซื้อขายที่ดินรายนี้ กับไม่ประสงค์จะเอาค่าปรับ จึงพิพากษาให้จำเลยทำการโอนขายที่ดินแปลงนี้ให้โจทก์
จำเลยอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์เห็นว่าโจทก์ไม่ได้อ้างเหตุอันเป็นข้อยกเว้นอย่างใดตาม มาตรา 155 โจทก์นำคดีมาฟ้องเมื่อ 28 พฤศจิกายนซึ่งยังอยุ่ในกำหนดเงื่อนไขเวลา โจทก์ฟ้องไม่ได้และที่โจทก์นำสืบว่าจำเลยเอาที่ไปบอกขายให้ผู้อื่นเป็นเรื่องนอกฟ้องนอกประเด็น โจทก์สืบไม่ได้ พิพากษากลับให้ยกฟ้องโจทก์
โจทก์ฎีกา ศาลฎีกาเห็นว่า ข้อเท็จจริงฟังได้ว่าจำเลยได้บิดพลิ้วไม่ยอมไปทำการโอนทะเบียนขายให้โจทก์ตามสัญญา ทั้งโจทก์ยังสืบได้ว่าจำเลยได้ไปเสนอขายให้ผู้มีชื่อ จริงอยู่ตามสัญญามีกำหนดให้ไปทำการโอนภายในเดือนพฤศจิกายน แต่เมื่อคู่สัญญาตกลงกันกำหนดวันใดวันหนึ่งเป็นวันไปทำการโอนก็เป็นข้อตกลงที่ใช้ได้เมื่อฝ่ายใดบิดพลิ้วได้ชื่อว่าผิดนัด ไม่จำต้องรอไปจนสิ้นเดือนที่โจทก์สืบว่าจำเลยได้ไปเสนอขายผู้อื่นนั้นเป็นการสืบถึงเหตุประกอบในข้อเจตนาบิดพลิ้ว ไม่ใช่ฟ้องนอกประเด็น ปัญหาว่าจะบังคับให้จำเลยขายหรือเพียงแต่ปรับตามสัญญา ข้อ 4 พิเคราะห์แล้วเห็นว่า การที่คู่สัญญากำหนดเบี้ยปรับกันไว้เท่านั้น ยังไม่เพียงพอให้สันนิษฐานว่า ผู้ซื้อประสงค์จะเรียกร้องเอาค่าปรับเมื่อผู้ขายผิดสัญญาประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 380 ได้ให้สิทธิเจ้าหนี้เลือกเรียกเอาเบี้ยปรับหรือเรียกร้องให้ลูกหนี้ชำระหนี้แต่อย่างใดอย่างหนึ่งได้ ตามแบบอย่างฎีกาที่ 80/2487 จึงพิพากษากลับให้จำเลยทำการโอนขายที่ดินให้โจทก์
