แหล่งที่มา : กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ย่อสั้น
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1145 ห้ามมิให้เพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัท เว้นแต่ทำโดยมติพิเศษของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น ฉะนั้น การแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทโดยมติธรรมดาจึงใช้ไม่ได้ หากมีข้อบังคับของบริษัทอนุญาตให้ทำได้ก็ไม่มีผลบังคับ เพราะต้องห้ามตามกฎหมาย
ย่อยาว
ผู้ร้องร้องว่า ผู้ร้องเป็นผู้ถือหุ้นบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง 2515 จำกัดเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2517 ที่ประชุมผู้ถือหุ้นสมัยวิสามัญของบริษัทได้ลงมติว่า
1. การเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทไม่จำต้องใช้มติพิเศษของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น
2. ให้เปลี่ยนแปลงข้อบังคับข้อ 7 จากข้อความเดิมที่ระบุว่า “นอกจากทางมรดกการโอนหุ้นต้องโอนให้แก่ผู้ถือหุ้นจำนวนมากหุ้นในบริษัทก่อนถ้าผู้ถือหุ้นจำนวนมากดังกล่าวไม่ยอมรับซื้อ จึงโอนให้แก่ผู้ถือหุ้นจำนวนน้อยหุ้นในบริษัท ถ้าไม่ยอมรับโอนอีก จึงยอมให้โอนให้แก่บุคคลภายนอกได้”เป็นว่า “การโอนหุ้นนั้น หากผู้ถือหุ้นมีความประสงค์จะโอนหุ้นให้แก่ผู้หนึ่งผู้ใดย่อมมีสิทธิที่จะโอนได้”
ซึ่งมติดังกล่าวมิได้มีการลงมติพิเศษ เป็นการฝ่าฝืนประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1145 จึงเป็นโมฆะ ขอให้ศาลสั่งเพิกถอน
ผู้คัดค้านทั้งสี่ซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นของบริษัท และโดยเฉพาะนายชาญ จริงจิตรกับ นายยุตติ บวรรัตนารักษ์ ผู้คัดค้านทั้งสองเป็นกรรมการบริษัทด้วยต่างยื่นคำคัดค้านใจความอย่างเดียวกันว่า มติของที่ประชุมใหญ่เป็นมติที่ชอบเพราะได้กระทำไปตามข้อบังคับในหนังสือบริคณห์สนธิ ข้อ 4 ที่ว่า “การแก้ไขเพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลงข้อบังคับหรือข้อความในหนังสือบริคณห์สนธิจะกระทำได้ต่อเมื่อที่ประชุมใหญ่เห็นชอบด้วย”
ศาลชั้นต้นเห็นว่าไม่จำต้องสืบพยานและวินิจฉัยว่า ตามข้อบังคับข้อ 4 กำหนดวิธีการเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทไว้แตกต่างกับมาตรา 1145 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งมิใช่เป็นบทกฎหมายอันเกี่ยวด้วยความสงบเรียบร้อยของประชาชน จึงมีผลใช้บังคับได้ การแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อบังคับของบริษัทโดยมติที่ประชุมใหญ่ไม่ต้องใช้มติพิเศษ จึงไม่เป็นโมฆะ สั่งยกคำร้อง
ผู้ร้องอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้เพิกถอนมติที่ประชุมใหญ่ของบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง 2515 จำกัด เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2517 เสีย
ผู้คัดค้านฎีกา
ศาลฎีกาเห็นว่า การตั้งข้อบังคับขึ้นใหม่หรือเพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับหรือข้อความในหนังสือบริคณห์สนธิแต่อย่างหนึ่งอย่างใดภายหลังจดทะเบียนแล้ว ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1145ห้ามมิให้กระทำ เว้นแต่จะได้มีการลงมติพิเศษข้อบังคับของบริษัทไทยแหลมทองขนส่ง 2515 จำกัด ข้อ 4 ก็ระบุไว้เพียงว่า การแก้ไขเพิ่มเติมเปลี่ยนแปลงข้อบังคับ ฯลฯ จะกระทำได้ต่อเมื่อที่ประชุมใหญ่ลงมติเห็นชอบด้วย แต่มติของที่ประชุมใหญ่ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1194 มีทั้งมติธรรมดาและมติพิเศษ ซึ่งมีขั้นตอนในการดำเนินการแตกต่างกัน ข้อบังคับข้อ 4 มิได้กำหนดให้กระทำโดยมติธรรมดา ไม่ต้องกระทำโดยมติพิเศษ แต่แม้จะกำหนดไว้ก็ไม่มีผลใช้บังคับ เพราะกฎหมายดังกล่าวห้ามโดยเด็ดขาด
พิพากษายืน
